วัดพระมหาธาตุวรมหาวิหาร มีความสำคัญต่อจังหวัดนครศรีธรรมราชมาก ด้วยเหตุผลหลายประการดังนี้ (ดรุณี บุญพิบาล, 2542, น. 5128-5137)

1. เป็นวัดเก่าแก่ที่มีประวัติความเป็นมาอันยาวนาน  และเป็นวัดโบราณคู่บ้านคู่เมืองนครศรีธรรมราช ตามตํานานกล่าวว่า สร้างขึ้นโดยพระยาศรีธรรมาโศกราช เมื่อ พ.ศ. 1098 พร้อม ๆ กับการตั้งเมืองนครศรีธรรมราช วัดนี้ในครั้งก่อนโน้นเป็นเขตพุทธาวาส ไม่มีพระสงฆ์จําพรรษา เป็นที่ประดิษฐานองค์พระบรมธาตุเจดีย์  ต่อมาได้มีการบูรณะและสร้างเสริมโบราณวัตถุ โบราณสถานภายในวัดนี้ให้เจริญขึ้นอีกในสมัยพระเจ้าศรีธรรมาโศกราช (พระเจ้าจันทรภาณุ) ในสมัยของพระยาศรีธรรมาโศกราช (พงษาสุระ) ได้เกิดไข้ห่าขึ้นในเมืองนครศรีธรรมราช ผู้คนจึงอพยพออกจากเมือง นครศรีธรรมราชจึงกลายเป็นเมืองร้างอยู่นาน จนกษัตริย์แห่งกรุงศรีอยุธยา จึงโปรดเกล้าฯ ให้บูรณะวัดนี้ขึ้นมาอีก โดยการบูรณะองค์พระบรมธาตุเจดีย์และโบราณสถานโบราณวัตถุอื่น ๆ ครั้นถึงสมัยพระบาทสมเด็จฯ พระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้ทรงพิจารณาเห็นว่าพระบรมธาตุเจดีย์และโบราณสถานภายในวัดพระมหาธาตุฯ ซึ่งไม่ได้บูรณะมานานแล้วชํารุดทรุดโทรมมาก จึงโปรดเกล้าฯ ให้มีการบูรณะครั้งใหญ่อีกครั้งหนึ่งในระหว่าง พ.ศ. 2433-2441 เมื่อ พ.ศ. 2513 กองสถาปัตยกรรม กรมศิลปากร ได้ดําเนินการซ่อมแซมวิหารคดหรือพระระเบียง โดยได้เปลี่ยนไม้เครื่องบนทุกตัว ผนังอิฐซึ่งเคยคดงอก็ดัดเสียใหม่ ทําฐานบัวเพิ่มขึ้น หัวเสาทําใหม่ตามแบบเดิม อาสนะพระด้านทําให้หนาและกว้างขึ้น พื้นล่างปรับระดับให้สูงขึ้น วิหารนี้จึงดูสวยงามและเป็นระเบียบมากขึ้น และใน พ.ศ. 2517 ได้มีการบูรณะพระวิหารหลวงอีก ในวันที่ 26 สิงหาคม พ.ศ. 2517 พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวและสมเด็จพระนางเจ้าฯ บรมราชินีนาถ  ได้เสด็จพระราชดําเนินมาทรงยกช่อฟ้าพระวิหารหลวง 

2. เป็นที่ตั้งขององค์พระบรมธาตุเจดีย์อันเป็นที่เคารพสักการะของพุทธศาสนิกชนทั้งชาวไทยและชาวต่างประเทศ องค์พระบรมธาตุเจดีย์เป็นมิ่งขวัญของชาวนครศรีธรรมราชและชาวภาคใต้ทุกคน พุทธศาสนิกชนทั้งใกล้และไกลจะหลั่งไหลมานมัสการพระบรมธาตุเจดีย์อยู่มิได้ขาด 

3. มีโบราณสถานโบราณวัตถุเป็นจํานวนมากมายอยู่ในวัดพระมหาธาตุ วรมหาวิหารแห่งนี้ ซึ่งล้วนแล้วแต่มีคุณค่าทางประวัติศาสตร์ ศิลปะ และวัฒนธรรมทั้งสิ้น เช่น พระวิหารหลวง วิหารพระม้า วิหารเขียน วิหารโพธิ์ลังกา วิหารสามจอม วิหารพระแอด วิหารทับเกษตร วิหารคดหรือพระระเบียง วิหารธรรมศาลา วิหารโพธิ์พระเดิม เจดีย์รอบองค์พระบรมธาตุเจดีย์ พระพุทธบาทจําลอง พระศรีมหาโพธิ์ พระพวย พระบรมราชา พระบุญมาก พระพุทธรูปปางประทานอภัย พระเจ้าศรีธรรมาโศกราช เป็นต้น

4. เป็นแหล่งเริ่มต้นของพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ จังหวัดนครศรีธรรมราช ด้วยเหตุที่องค์พระบรมธาตุเจดีย์เป็นที่รวมแห่งความเลื่อมใสศรัทธาของพุทธศาสนิกชน จึงได้มีการนําทรัพย์สินเงินทองมาถวายเป็นพุทธบูชา ซึ่งทางวัดพระมหาธาตุวรมหาวิหารก็ได้ใช้วิหารเขียนเป็นที่เก็บรักษาสิ่งของขนาดเล็กที่ทําด้วยทอง เงิน นาก สําริด เช่น พระพุทธรูป ต้น ไม้เงินต้นไม้ทอง ถ้วยชาม เครื่องลายคราม สร้อย แหวน ต่างหู เข็มขัด กําไล และปิ่นปักผม เป็นต้น และได้ใช้วิหารโพธิ์ลังกาเก็บโบราณวัตถุ เช่น ศิลาจารึก เครื่องปั้นดินเผา พระพุทธรูป หีบศพเจ้าพระยานคร พระพุทธรูปปางมารวิชัย ฯลฯ จึงได้กลายเป็นพิพิธภัณฑ์ของวัดไป 

5. เป็นแหล่งเริ่มต้นหอสมุดแห่งชาติสาขาจังหวัดนครศรีธรรมราช เมื่อวันที่ 15 ตุลาคม พ.ศ. 2480 กรมศิลปากรได้มาตั้งหอสมุดแห่งชาติสาขาจังหวัดนครศรีธรรมราช  ในวัดพระมหาธาตุวรมหาวิหาร โดยใช้สถานที่ที่วิหารสามจอม พอมีหนังสือเพิ่มขึ้นก็ได้ย้ายไปที่วิหารธรรมศาลา วิหารทับเกษตร และวิหารคด ตามลําดับ ต่อมากรมศิลปากรได้ไปจัด สร้างหอสมุดแห่งชาติสาขาจังหวัดนครศรีธรรมราชขึ้นที่วัดสวนหลวงตะวันออกซึ่งเป็นวัดร้าง อําเภอเมืองนครศรีธรรมราช จังหวัดนครศรีธรรมราช

6. เป็นแหล่งกําเนิดของประเพณีที่สําคัญ ๆ เช่น ประเพณีสวดด้าน ประเพณีแห่ผ้าขึ้นธาตุ ประเพณีตักบาตร ธูปเทียน ประเพณีแห่ผ้าขึ้นธาตุ ล้วนแต่เป็นประเพณีที่เกิด จากการที่ชาวเมืองได้ร่วมมือร่วมใจกันบริจาคเงินทองตามกําลัง ศรัทธา เพื่อไปซื้อผ้าพื้นสีขาว แดง หรือเหลืองมาเย็บต่อกันเข้าให้เป็นแถวยาวนับร้อยนับพันหลา แล้วจัดขบวนแห่ผ้าดังกล่าว ไปยังวัดพระมหาธาตุวรมหาวิหาร เพื่อนําแถบผ้าไปพันโอบรอบ ฐานองค์พระบรมธาตุเจดีย์ อันเป็นเจดีย์ที่เป็นศูนย์รวมแห่งความเคารพสักการะของชาวเมืองส่วนประเพณีตักบาตรธูปเทียนนั้น เป็นประเพณีเก่าแก่มีมาพร้อมๆ กับวัดพระมหาธาตุวรมหาวิหาร  นับเป็นประเพณีของชาวนครศรีธรรมราชอีกประเพณีหนึ่งที่แตกต่างไปจากแห่งอื่น ๆ

7. เป็นศูนย์รวมของการประกอบพิธีในวันสําคัญทางพระพุทธศาสนา เช่น วันมาฆบูชา วันวิสาขบูชา วันเข้าพรรษา วันสารทเดือนสิบ วันออกพรรษา โดยเฉพาะวันมาฆบูชาและวันสารทเดือนสิบนั้นจะมีพุทธศาสนิกชนจากทุกหนทุกแห่ง มาทําบุญในวัดพระมหาธาตุวรมหาวิหารมากที่สุด

8. เป็นสถานที่ที่ใช้ประกอบพระราชพิธีและพิธีสําคัญ เช่น การแต่งตั้งเจ้าเมือง การถือน้ําพระพิพัฒน์สัตยา พิธีแรกนาขวัญ พิธีสวดอาฏานา และพิธีโล้ชิงช้า เป็นต้น