ยาโค ยาคู ข้าวมธุปายาส มธุปายาสยาคู ข้าวทิพย์ นิยมเรียกสั้น ๆ ว่า “ข้าวยาโค หรือ ข้าวยาคูชาวนครศรีธรรมราชมีความเชื่อที่สืบทอดกันมาว่า ข้าวยาโคเป็นข้าวที่วิเศษ หากได้รับประทานจะเป็นสิริมงคลแก่ชีวิต สมบูรณ์พร้อมไปด้วยปัญญา ทำมาหากินบังเกิด และเป็นโอสถขนานเอกช่วยขจัดโรคภัยร้ายทุกชนิดและทำให้อายุยืนยาว

ข้าวยาโค ถือเป็นข้าวแห่งวิถีพุทธ ในพุทธประวัติเรียกว่า “ข้าวมธุปายาสยาคู”  ซึ่งเป็นข้าวที่นางสุชาดานำไปถวายพระพุทธเจ้า ซึ่งการกวนข้าวยาโคในสมัยดั้งเดิมจะกวนข้าวในช่วงเดือน ๖ บ้าง เดือน ๑๐ ภายหลังนิยมทำในวันขึ้น ๑๓ ค่ำ และ ๑๔ ค่ำ เดือน ๓ ต่อเนื่องกับวันมาฆบูชา ซึ่งเป็นวันแห่ผ้าขึ้นธาตุของเมืองนครศรีธรรมราช

ข้าวยาโค นอกจากจะเป็นประเพณีที่มีความสำคัญทางพุทธศาสนาที่ปฏิบัติสืบต่อกันมาจากรุ่นสู่รุ่นแล้ว ยังมีความสัมพันธ์กับวิถีชีวิตของชาวเกษตรกรทั้งหลาย เพราะเป็นการนำพืชผักผลไม้ตามฤดูกาลมากวนข้าวยาโค เพราะเดือนสามเป็นระยะเวลาที่ข้าวในนากำลังออกรวง เมล็ดข้าวยังไม่แก่กำลังเป็นน้ำนมข้าวซึ่งถือเป็นหนึ่งในวัตถุดิบที่สำคัญสำหรับนำมากวนข้าวยาโค นอกเหนือจากนั้น ยังมีผลไม้ พืชผัก ตามฤดูกาล อีกมากมายหลากหลายชนิดเช่น ทุเรียน จำปาดะ ขนุน มันเทศ มันสำปะหลัง เผือก ฟักทอง ข้าวโพด มะพร้าว เป็นต้น ซึ่งล้วนแล้วเป็นวัตถุดิบสำคัญในการกวนข้าวยาโค

สำหรับพุทธศาสนิกชนชาวนครศรีธรรมราชแล้ว ประเพณีการกวนข้าวยาโค เป็นสิ่งที่สำคัญมากประการหนึ่ง ประเพณีกวนข้าวยาโค จะจัดขึ้นใน “วันมาฆบูชา” ซึ่งทางวัดพระมหาธาตุวรมหาวิหารมีการจัดงานประเพณี “มาฆบูชาแห่ผ้าขึ้นธาตุ” อย่างยิ่งใหญ่ ก่อนวันแห่ผ้าขึ้นธาตุสองวัน