แหล่งน้ำศักดิ์สิทธิ์ของจังหวัดนครศรีธรรมราชมีทั้งหมด ๖ แหล่ง ตั้งอยู่ในเขตอำเภอเมือง ๕ แหล่ง ดังนี้ แหล่งน้ำศักดิ์สิทธิ์บ่อน้ำวัดหน้าพระลาน แหล่งน้ำศักดิ์สิทธิ์บ่อน้ำวัดเสมาเมือง แหล่งน้ำศักดิ์สิทธิ์บ่อน้ำวัดเสมาชัย แหล่งน้ำศักดิ์สิทธิ์บ่อน้ำวัดประตูขาว แหล่งน้ำศักดิ์สิทธิ์หน้าเขามหาชัย อำเภอลานสกา ๑ แหล่งคือ แหล่งน้ำศักดิ์สิทธิ์ห้วยปากนาคราช
วิถีชีวิตของของบุคคลและกลุ่มคนที่นับถือศาสนาพุทธและศาสนาพราหมณ์ มีความเชื่อตรงกันว่าในการประกอบพระราชพิธีและพิธีกรรมใดต้องมีน้ำเป็นองค์ประกอบที่สำคัญอย่าวหนึ่ง เพราะน้ำเป็นธาตุเย็น ทำให้เกิดความอ่อนโยนและมีความร่มเย็นเป็นสุข แก่ผู้คน ซึ่งพระราชพิธีและพิธีกรรมต่าง ๆ น้ำพระพิพัฒสัตยา น้ำบรมราชาภิเษก น้ำมูรธาภิเษก และ น้ำพุทธมนต์ เป็นต้น
น้ำที่มาใช้ในพิธีกรรมต่าง ๆ ต้องเป็นน้ำที่ใสสะอาด ปราศจากตะกอนและสารแขวนลอย ปราศจากกลิ่นและสี และตักมาจากแหล่งหรือชัยภูมิที่เหมาะสม เมื่อจะนำน้ำมาใช้ในพิธีกรรมใด ก็ต้องมีพิธีการอันประกอบของกรรมดีสามประการ (องค์สาม) คือคนดี เจตนาดี และพิธีกรรมดี จึงจะถือเป็นน้ำที่ศักดิ์สิทธิ์
แหล่งน้ำศักดิ์สิทธิ์ของจังหวัดนครศรีธรรมราช
แหล่งน้ำศักดิ์สิทธิ์ของจังหวัดนครศรีธรรมราชมีทั้งหมด ๖ แหล่ง ตั้งอยู่ในเขตอำเภอเมือง ๕ แหล่ง ดังนี้ แหล่งน้ำศักดิ์สิทธิ์บ่อน้ำวัดหน้าพระลาน แหล่งน้ำศักดิ์สิทธิ์บ่อน้ำวัดเสมาเมือง แหล่งน้ำศักดิ์สิทธิ์บ่อน้ำวัดเสมาชัย แหล่งน้ำศักดิ์สิทธิ์บ่อน้ำวัดประตูขาว แหล่งน้ำศักดิ์สิทธิ์หน้าเขามหาชัย อำเภอลานสกา ๑ แหล่งคือ แหล่งน้ำศักดิ์สิทธิ์ห้วยปากนาคราช
ความเชื่อเกี่ยวกับแหล่งน้ำศักดิ์สิทธิ์ทั้ง ๖ แหล่งนั้นมีความเชื่อที่แตกต่างกันออกไป ดังนี้ โดยเชื่อว่า บ่อวัดหน้าพระลาน หากใครได้ดื่มน้ำในบ่อนี้จะมีสติปัญญาดี มีบุญวาสนา จะได้เป็นขุนนางชั้นผู้ใหญ่ บ่อน้ำวัดเสมาเมือง น้ำในบ่อนี้สามารถแก้คุณไสย ภูตผีปีศาจได้ดี บ่อน้ำวัดเสมาไชย ใครที่ได้ดื่มได้ดื่มกินจะได้รับชัยชนะในทุกคราว บ่อน้ำวัดประตูขาว ทำให้เกิดกำลังใจและสร้างความฮึกเหิม แหล่งน้ำศักดิ์สิทธิ์ห้วยเขามหาชัย เชื่อว่าเป็นแหล่งน้ำที่มีโชคชัย และ แหล่งน้ำศักดิ์สิทธิ์ห้วยปากนาคราช ตั้งแต่โบราณมาเชื่อว่าน้ำในห้วยนาคราช เป็นน้ำศักดิ์สิทธิ์ที่ใสสะอาดเย็น เชื่อว่าพญานาคเป็นสัตว์ที่สื่อเชื่อมระหว่างมนุษย์กับสวรรค์ น้ำที่นี่จึงเหมือนดั่งน้ำที่เทพประทานความอยู่เย็นเป็นสุขมาให้
ประวัติความเป็นมาและความสำคัญของแหล่งน้ำศักดิ์สิทธิ์
๑. บ่อน้ำศักดิ์สิทธิ์วัดหน้าพระลาน
บ่อน้ำศักดิ์สิทธิ์วัดหน้าพระลาน ถือกันว่าเป็นบ่อศักดิ์สิทธิ์มาแต่โบราณกาล น้ำในบ่อใสสะอาด มีน้ำหนักผิดปกติกว่าน้ำในบ่ออื่น ๆ เชื่อกันว่าผู้ที่ดื่มกินจะเกิดสติปัญญาและมีบุญวาสนา ได้เป็นขุนนางชั้นผู้ใหญ่
สถานที่ตั้ง : วัดหน้าพระลาน ซึ่งตั้งอยู่ตั้งอยู่ทางทิศใต้ ติดกับวัดพระมหาธาตุวรมหาวิหาร ตำบลในเมือง อำเภอเมืองนครศรีธรรมราช จังหวัดนครศรีธรรมราช
ความเชื่อ : ชาวบ้านมีความเชื่อกันว่าชาวบ้านเชื่อกันว่าเป็นบ่อน้ำศักดิ์สิทธิ์ น้ำใสสะอาด มีความหนาแน่นผิดปกติกว่าบ่ออื่น ๆ หากใครได้ดื่มน้ำในบ่อนี้ จะมีปัญญาดี มีบุญวาสนาสูง และมีโอกาสได้เป็นขุนนางชั้นผู้ใหญ่ ดั่งคำประพันธ์ของสมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาปวเรศวริยาลงกรณ์ ได้ประพันธ์ไว้ เมื่อปีพุทธศักราช ๒๔๐๗ ได้เสร็จไปเมืองนครศรีธรรมราช เมื่อครั้งดำรงพระยศเป็นกรมหมื่นบวรรังษีสุริยพันธ์ และได้เสด็จไปยังวัดหน้าพระลาน ทรงกล่าวถึงบ่อน้ำวัดพระลานไว้ในพระนิพนธ์เรื่อง “กลอนกาพย์เสด็จประพาสเมืองนครศรีธรรมราช” ตอนหนึ่งไว้ดังนี้
“อีกอย่างหนึ่งนั้น น้ำใช้น้ำฉัน
เหมือนน้ำธารเขา ใสเย็นดีนัก
ไม่เหมือนบ้านเรา บ่อน้ำของเขา
ไม่เปื้อนโคลนเลน
กินน้ำใสสะอาด คนจึงฉลาด
ไม่โง่งมเถร ว่องไวไหวพริบ
งานการชัดเจน ทำใดไม่เถร
การช่างแปลกตา”
พุทธศักราช ๒๔๓๑ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวได้เสด็จประพาสหัวเมืองปักษ์ใต้ ประทับแรมที่เมืองนครศรีธรรมราช ได้เสด็จพระราชดำเนินไปที่วัดหน้าพระลาน ทรงตักน้ำในบ่อเสวยด้วยหมาจาก และรับสั่งถามพระครูรอง หรือสมภารศรีจันทร์ว่า เขาลือว่าถ้าใครได้ดื่มน้ำจากบ่อนี้แล้วจะได้เป็นขุนน้ำขุนนางกันจริงหรือ เจ้าอาวาสทูลตอบว่า ศิษย์วัดหน้าพระลานถ้าได้ดื่มน้ำในบ่อนี้แล้ว อย่างเลวก็สามารถที่จะคาดว่าวขึ้น
๒. บ่อน้ำศักดิ์สิทธิ์วัดเสมาเมือง
บ่อน้ำศักดิ์สิทธิ์วัดเสมาเมือง เป็นบ่อในศาสนาพราหมณ์มาก่อน ชาวบ้านในพื้นที่มีความเชื่อกันว่า ใครที่ได้ดื่มกินน้ำในบ่อนี้ก็สามารถแก้คุณไสย ภูตผีปีศาจได้ดี
สถานที่ตั้ง : วัดเสมาเมือง ตำบลในเมือง อำเภอเมืองนครศรีธรรมราช จังหวัดนครศรีธรรมราช ตั้งอยู่ทางทิศเหนือของโรงธรรมศาลาของวัด และปลายปีพุทธศักราช ๒๕๔๔ เทศบาลนครนครศรีธรรมราชได้บูรณะฟื้นฟูบ่อน้ำทั้งสี่ ในตัวเมือง รวมถึงวัดเสมาเมืองด้วยโดยสร้างเป็นหลังคาทรงปั้นหยาแปลง มุงกระเบื้องดินเผาครอบหลังคาไว้และประกอบพิธีเปิดเมื่อ วันที่ ๙ มกราคม พุทธศักราช ๒๕๔๕
ความเชื่อ : บ่อน้ำศักดิ์สิทธิ์วัดเสมาเมือง เป็นบ่อน้ำที่มีน้ำใสสะอาด ใช้ประกอบทำน้ำอภิเษกในพระราชพิธีบรมราชาภิเษก และ น้ำพระพิพัฒน์สัตยาในสมัยโบราณ เป็นบ่อในศาสนาพราหมณ์มาก่อน ชาวบ้านในพื้นที่มีความเชื่อกันว่า ใครที่ได้ดื่มกินน้ำในบ่อนี้ก็สามารถแก้คุณไสย ภูตผีปีศาจได้ดี
บ่อน้ำวัดเสมาเมือง เป็นสถานที่พบศิลาจารึกหินทรายเป็นรูปใบเสมา สูง ๑.๐๕ เมตร ฐานกว้าง ๔๐ เซนติเมตร ส่วนยอดกว้าง ๕๐ เซนติเมตร เป็นหลักฐานให้ทราบว่าพระเจ้าศรีธรรมาโศกราช กษัตริย์เมืองนครศรีธรรมราช ได้ทรงสร้างวัดเสมาเมืองขึ้นหลังจากทรงสร้างองค์พระมหาธาตุเจดีย์เมืองนครศรีธรรมราชเพียง ๑๘ ปี โดยสร้างวัดเสมาเมืองในปีพุทธศักราช ๑๓๑๘ เพื่อให้เป็นที่จำพรรษาของพระภิกษุสงฆ์เป็นแห่งแรก วัดเสมาเมืองจึงเป็นต้นกำเนิดของวัดทั้งหลายในเมืองนครศรีธรรมราช ซึ่งก่อนก่อตั้งอาณาจักรสุโขทัยถึง ๔๐๐ กว่าปี
๓.บ่อน้ำศักดิ์สิทธิ์วัดเสมาไชย
บ่อน้ำศักดิ์สิทธิ์วัดเสมาไชย ในสมัยโบราณถือกันว่าเป็นวัดหลักบ้านหลักเมือง เป็นวัดชัยมงคล มีบ่อน้ำศักดิ์สิทธิ์ที่ใช้ทำพิธีต่าง ๆ เช่นเวลามีศึกสงครามได้ตักน้ำมาทำพุทธมนต์ ประพรมกองทหารเพื่อความสวัสดีมีชัย
สถานที่ตั้ง : วัดเสมาไชย ตำบลในเมือง อำเภอเมืองนครศรีธรรมราช จังหวัดนครศรีธรรมราช ซึ่งปัจจุบันเป็นส่วนหนึ่งของโรงเรียนเทศบาลวัดเสมาเมือง อำเภอเมือง นครศรีธรรมราช
วัดเสมาชัยซึ่งเป็นสถานที่ตั้งของ “บ่อน้ำเสมาไชย” ในสมัยก่อนถือเป็นวัดคู่แฝดกับวัดเสมาเมือง ซึ่งปัจจุบันวัดเสมาชัยได้กลายเป็นวัดร้างไปแล้ว
บ่อน้ำศักดิ์สิทธิ์วัดเสมาไชยแต่เดิมเป็นบ่อน้ำขนาดเล็ก รูปสี่เหลี่ยม ผนังบ่อแต่ละด้านก่อด้วยอิฐซิเมนต์ มีต้นโพธิ์ใหญ่ข้างบ่อ และปลายปีพุทธศักราช ๒๕๔๔ เทศบาลนครนครศรีธรรมราชได้บูรณะฟื้นฟูบ่อน้ำทั้งสี่ ในตัวเมือง รวมถึงบ่อน้ำวัดเสมาชัย โดยเปลี่ยนจากบ่อสี่เหลี่ยมมาเป็นบ่อกลม แล้วสร้างศาลาหลังคากระเบื้องดินเผาครอบบ่อไว้ เทพื้นคอนกรีตรอบบ่อ พร้อมกั้นรั้วโดยรอบ และประกอบพิธีเปิดเมื่อ วันที่ ๙มกราคม พุทธศักราช ๒๕๔๕
ความเชื่อ : ในสมัยโบราณเมื่อทำสงครามเคยใช้น้ำบ่อนี้ทำน้ำพระพุทธมนต์ประพรมแก่กองทหาร เพื่อสวัสดิมงคล และเพื่อให้ได้รับชัยชนะ เช่นที่กรีฑาทัพไปตีหัวเมืองฝ่ายใต้ได้ชัยชนะกลับมา และเมื่อได้นำน้ำในบ่อนี้เข้าพิธีพุทธาภิเษก ประพรมให้ทหารที่ไปทำสงครามกับเมืองไทรบุรี ก็ได้ชัยชนะกลับมาอีก จึงได้ใช้น้ำในบ่อนี้เป็นน้ำศักดิ์สิทธิ์ในพระราชพิธีต่าง ๆ ตลอดมา
๔. บ่อน้ำศักดิ์สิทธิ์วัดประตูขาว
สถานที่ตั้ง : โรงเรียนอนุบาลนครศรีธรรมราช (ณ นครอุทิศ) ตำบลคลัง อำเภอเมืองนครศรีธรรมราช จังหวัดนครศรีธรรมราช ซึ่งเดิมคือวัดประตูขาว ตำบลคลัง อำเภอเมืองนครศรีธรรมราช ปัจจุบันเป็นวัดร้าง
ความเชื่อ : ชาวบ้านเล่าสืบต่อกันมาว่าเจ้าอาวาสวัดประตูขาวเป็นพระสงฆ์ที่มีอาคม มีอิทธิฤทธิ์ในทางไสยศาสน์ เจ้าอาวาสได้ใช้น้ำจากบ่อวัดประตูขาว ร่วมกับน้ำจากบ่อวัดหน้าพระลาน บ่อวัดเสมาเมือง และบ่อวัดเสมาไชย มาปลุกเสกเป็นน้ำศักดิ์สิทธิ์ ประพรมแก่เหล่าทหารก่อนออกรบ ทำให้เกิดกำลังใจและสร้างความฮึกเหิมแก่เหล่าทหาร
๕. แหล่งน้ำศักดิ์สิทธิ์ห้วยเขามหาชัย
แหล่งน้ำศักดิ์สิทธิ์ห้วยเขามหาชัย ถือเป็นแหล่งน้ำที่ใสเย็นและสะอาด เป็นแหล่งน้ำที่มีโชคชัย และยิ่งใหญ่
สถานที่ตั้ง : มหาวิทยาลัยราชภัฏนครศรีธรรมราช หมู่ที่ ๔ ตำบลท่างิ้ว อำเภอเมืองนครศรีธรรมราช จังหวัดนครศรีธรรมราช
ความเชื่อ : “มหาชัย” เป็นชื่อที่เป็นมงคลนาม เมื่อราวปีพุทธศักราช ๒๐๐๐ เมืองนครศรีธรรมราช ได้เผชิญศึกกับสลัดชวากลุ่มหนึ่งที่ได้เข้ามาปล้นเมืองสำเร็จ และทุกปีต้องเก็บส่วยไข่เป็ดส่งให้ชาวชวา จนกระทั่งมีชายคนหนึ่งชื่อว่า “พังพการ” จากตำบลไชยมนตรี มาขันอาสาสู้รบกับสลัดชวา จนได้รับชัยชนะบริเวณภูเขาลูกหนึ่งอยู่ทางทิศตะวันตกของตัวเมือง เจ้าเมืองนครศรีธรรมราช จึงได้ปูนบำเหน็จแก่พังพการ ด้วยการยกที่ดินบริเวณตำบลไชยมนตรี เป็นเขตปกครองของพังพการ และ ขนานนามภูเขาที่เป็นจุดชัยชนะว่า “ภูเขามหาชัย”
๖. แหล่งน้ำศักดิ์สิทธิ์ห้วยปากนาคราช
แหล่งน้ำศักดิ์สิทธิ์ห้วยปากนาคราช หรือ ห้วยปากเทวดานาคราช เป็นแหล่งน้ำศักดิ์สิทธิ์แห่งเดียวของนครศรีธรรมราช ที่ไม่ได้อยู่ในเขตอำเภอเมือง แต่ตั้งอยู่ที่เขาไม้แก้ว อำเภอลานสกา ห้วยปากนาคราชมีความคดเคี้ยวเหมือนพญานาคราช น้ำเย็นใสสะอาด เหมือนเทพประทาน จึงนำมาเป็นน้ำพระพุทธมนต์ในพิธีสำคัญต่าง ๆ ตลอดมา
สถานที่ตั้ง : ตั้งอยู่ที่ตำบลเขาแก้ว อำเภอลานสกา จังหวัดนครศรีธรรมราช อยู่ห่างจากทางหลวงแผ่นดินหมายเลข ๔๐๑๕ ประมาณ ๕๐ เมตร และห่างจากโรงเรียนบ้านร่อนไปทางทิศตะวันตกเฉียงเหนือประมาณ ๔๐๐ เมตร
ห้วยปากนาคราช หรือ ห้วยปากเทวดานาคราช เป็นลำน้ำจากห้วยเล็ก ๆ น้ำจากลำห้วยนี้ไหลออกมาจาก ซอกหิน มีลักษณะเหมือนปากพญานาค ไหลคดเคี้ยวไปมาเหมือนตัวพญานาค และมีน้ำใสไหลรินตลอดทั้งปี จึงเรียกห้วยนี้ ว่า “ห้วยปากนาคราช” จุดที่นิยมตักน้ำไปใช้ในการประกอบพิธีต่าง ๆ คือ แอ่งน้ำ ซึ่งมีสายน้ำเล็ก ๆ สามสายไหลมารวมกัน เปรียบดั่งน้ำจากปากพญานาคสามตัวพ่นลงอ่างทองคำพร้อมกัน และใกล้ ๆ กันก็มีต้นไม้งอกขึ้น ๓ ชนิด คือ ต้นใบแร็ด กอไผ่และกอหวาย ต้นไม้ทั้ง ๓ ชนิด ชาวบ้านเชื่อว่ามีพญานาคราชเป็นผู้รักษาจึงไม่มีใครกล้าตัด จะใช้ไม้เหล่านี้ได้เมื่อตักน้ำใช้ในพิธีต่าง ๆ โดยใช้ไม้ไผ่สำหรับทำกระบอกน้ำ ใบแร็ดใช้ทำจุกอุดปากกระบอก และหวายใช้สำหรับผูกมัดกระบอกไม้ไผ่ ในเวลาที่ต้องตักน้ำไปใช้ในพระราชพิธีต่าง ๆ แหล่งน้ำห้วยปากนาคราช เป็นน้ำที่ใสสะอาดเย็น เชื่อว่าพญานาคเป็นสัตว์เป็นสื่อเชื่อมระหว่างมนุษย์กับสวรรค์ น้ำที่นี่จึงเหมือนดั่งน้ำที่เทพประทานความอยู่เย็นเป็นสุขมาให้
พิธีสำคัญที่มีการประกอบพิธีพลีกรรมตักน้ำศักดิ์สิทธิ์จากแหล่งน้ำศักดิ์สิทธิ์ของจังหวัดนครศรีธรรมราช เพื่อมาประกอบพิธีจัดทำน้ำพระพุทธมนต์ศักดิ์สิทธิ์ ณ พระวิหารหลวงวัดพระมหาธาตุวรมหาวิหาร อำเภอเมืองนครศรีธรรมราช ซึ่งมีพิธีและพระราชพิธีต่าง ๆ เช่น พิธีถือน้ำพิพัฒน์สัตยาของเมืองนครศรีธรรมราช พิธีสรงน้ำพระบรมธาตุเจดีย์ ในวันมหาสงกรานต์ ของจังหวัดนครศรีธรรมราช พิธีสงน้ำพระพุทธสิหิงค์ พระราชพิธีทวีธาภิเษก (รัชกาล ที่ ๕) และพระราชพิธีบรมราชาภิเษกพระมหากษัตริย์ทุกพระองค์ในราชวงศ์จักรี
เนื่องในโอกาสที่พระบาทสมเด็จพระปรเมนทรรามาธิบดีศรีสินทรมหาวชิราลงกรณ พระวชิรเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงเจริญพระชนมพรรษา ๖ รอบ ๗๒พรรษา ในวันที่ ๒๘ กรกฎาคม ๒๕๖๗ รัฐบาลได้ดำเนินการจัดงานเฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว เนื่องในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๖ รอบ
รัฐบาลมอบหมายให้กระทรวงมหาดไทยและกรุงเทพมหานคร รับผิดชอบการจัดพิธีเสกน้ำพระพุทธมนต์ศักดิ์สิทธิ์ เพื่อทูลเกล้าฯ ถวาย ซึ่งเป็นราชประเพณีที่มีมาแต่โบราณ ที่จะต้องมีพิธีพลีกรรมตักน้ำศักดิ์สิทธิ์จากแหล่งน้ำศักดิ์สิทธิ์ทั่วประเทศ ๗๗ จังหวัด รวม ๑๐๘ แห่ง โดยได้ประกอบพิธีพลีกรรมตักน้ำ ณ แหล่งน้ำศักดิ์สิทธิ์ทั่วประเทศ
จังหวัดนครศรีธรรมราชเป็นจังหวัดเดียวในประเทศไทยที่มีแหล่งน้ำศักดิ์สิทธิ์ ถึง ๖ แหล่ง คือ บ่อน้ำวัดหน้าพระลาน บ่อน้ำวัดเสมาเมือง บ่อน้ำวัดเสมาไชย บ่อวัดประตูขาว ห้วยเขามหาชัย บ่อปากนาคราช เพื่อประใช้ในพิธีเสกน้ำพระพุทธมนต์ศักดิ์สิทธิ์ ทูลเกล้าฯ ถวายพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว เนื่องในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๖ รอบ ๒๘ กรกฎาคม ๒๕๖๗ และได้จัดพิธีกรรมเสกน้ำพระพุทธมนต์ศักดิ์สิทธิ์ ณ พระวิหารหลวงวัดพระมหาธาตุวรมหาวิหาร อำเภอเมืองนครศรีธรรมราช
แหล่งข้อมูลอ้างอิง
สุดาวรรณ์ มีบัว. (๒๕๖๕). แหล่งน้ำศักดิ์สิทธิ์ : มรดกทางวัฒนธรรมกับการพัฒนาศักยภาพการท่องเที่ยวทางวัฒนธรรมนครศรีธรรมราช. วารสารศิลปศาสตร์ มทร.ธัญบุรี, ๓(๑), ๒๖-๓๘
ข้อมูลแหล่งน้ำศักดิ์สิทธิ์ ๑๐๘ แห่ง (๒)
Views: 897
