ท่ารำโนรา

ท่ารำของโนรา  ที่เป็นท่าแบบ หรือท่าหลัก สืบได้ไม่ลงรอยกัน เพราะต่าง ครูต่างตำรากันและเนื่องจากสมัยก่อนผู้ประดิษฐ์ ท่าเพิ่มเติมอยู่เรื่อย ๆ ท่ารำของโนราที่ ต่างสายตระกูลและต่างสมัยกันจึงผิดแปลกแตก ต่างกัน แม้บางท่าที่ชื่ออย่างเดียวกัน บาง ครูบางตำราก็กำหนดท่ารำต่างกันไปท่ารำที่สมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ ทรงรวบรวมได้จากคำชี้แจงของจง ภักดี (ขาว) ผู้เคยเล่นละดรชาตรีอยู่ ที่เมืองตรังในบทพระนิพนธ์ตำนานละครอิเหนา ว่ามี 12 ท่าดังนี้

1. ท่าแม่ลาย หรือท่า แม่ลายกนก
2. ท่าผาลา (ผา หลา)
3. ท่าลงฉาก                        
4. ท่าจับ ระบำ 
5. ท่ากินนร หรือกินนรรำ (ท่าขี้หนอน)
6. ท่าฉากน้อย
7. ท่าราหูจับจันทร์ หรือท่าเขาควาย
8. ท่า บัวแย้ม
9. ท่าบัวบาน
10. ท่าบัวคลี่
11. ท่าบัวตูม
12. ท่าแมงมุมชักใย

   เหล่านี้สืบได้ว่าเป็นท่าที่เรียกต่างกันออกไปก็มี แตกต่อเป็นท่าย่อย ๆ ออกไปก็มี เช่น ท่าแม่ลาย บางตำราเรียก ท่าเทพนม (คือ แม่ของลายไทย) แตกต่อเป็นท่าเครือวัลย์ บ้าง เป็นท่าพรหมสี่หน้าบ้าง หรือท่าลงฉาก บางครูแตกย่อยเป็นท่าสอดสร้อย เป็นต้นท่ารำ หลักของโนรายัง ปรากฏในบทครูสอน บทสอน รำ และบทท่าปฐม ซึ่งบทเหล่านี้จะประกอบด้วยท่าต่าง ๆ แตกต่างกันไป  และเมื่อต่างครูต่างประดิษฐ์ ท่ารำของชื่อท่านั้น ๆ ก็จะผิดแปลกกัน เช่น ท่าแมงมุมชักใย บางครู ยืนรำ ใช้มือเลียนท่าแมงมุมชักใย บาง ครูรำแบบ ตัวอ่อนแอ่นหลังแล้วม้วนตัวลอด ใต้ขา เป็นต้นครูโนราสมัยต่อ ๆ มาคงคิด ประดิษฐ์ ท่ารำเพิ่มขึ้นเรื่อย ๆ จึงมีจำนวนท่า และชื่อท่าเพิ่มขึ้น และแตกต่างกันเพราะต่าง ครูต่างตำรากัน เช่นท่ารำที่สมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ รวบรวมได้จากที่ครูโนราห์ชาตรีเมืองนครศรีธรรมราชจำไว้ได้ และทรงรวมไว้ ในตำนานละครอิเหนาอีกสำนวนหนึ่งเป็นดัง นี้

             ท่ารำต่าง ๆ ที่คิดประดิษฐ์ ขึ้นจะเห็นว่า เกิดจากสิ่งบันดาลใจต่างกัน ส่วนใหญ่ได้จากการสังเกตธรรมชาติ เช่น ชะนีร่ายไม้ กวางโยน ตัว พระจันทร์ทรงกลด ได้จากจิตรกรรมก็มี เช่น แม่ลายกนก เครือวัลย์ จากดุริยางคศิลป์ก็ มี เช่น สีซอสามสาย จากวรรณคดีก็มี เช่น พระรถโยนสาร รามาน้าวศิลป์ พระลักษมณ์แผลงศรได้จากวิถีการดำเนินชีวิตก็มี เช่น ช้า นางนอน พิสมัยเรียงหมอน ฯลฯ